Soğutmada Kullanılan Kapasitörler (Kondansatörler)

Soğutmada Kullanılan Kapasitörler (Kondansatörler)
Kondansatör, araları yalıtılmış iki metal levhadan yapılmış elektrikî bir aygıttır. Şekil 9.54’te görüldüğü gibi iki metal levha arasında hava olabileceği gibi kâğıt, parafin vb. yalıtkan maddeler de olabilir. İki levha arasındaki yalıtkana dielektrik adı verilir. Dielektriğin cinsine göre de kondansatörler ayrı adlar alırlar; kâğıtlı kondansatörler, havalı kondansatörler, elektrolitik kondansatörler gibi.

Şekil 9.54’teki kondansatörün metal levhalarına bir doğru gerilim uygulandığında, o anda devrede bulunan duyarlı bir ampermetrenin göstergesinin bir sapma gösterdiği ve hemen yine sıfır noktasına döndüğünü görürüz. 

Bu bize devreden kısa süreli bir akım geçtiğini gösterir. Gerçekten, Şekil 9.54’te 2. durumda boşta duran anahtar, 1 durumuna getirilince B ve C levhaları (+) ve (-) olarak elektrik yüklenirler. 

Bu yüklenme sırasında iletkenlerden akım geçeceğinden ampermetre bir sapma gösterir. Ancak, B ve C levhaları tam yüklenip iki levha arasındaki potansiyel farkı, üretecin gerilimine eşit değere erişince elektron akışı durur ve ampermetre göstergesi sıfır noktasına geri döner.

B ve C levhaları tam yüklendikten sonra anahtar 3 konumuna getirilirse C den B ye doğru bir akım geçer ve levhalar boşalır. Ancak, bu akımın yönü dolma (şarj) akımının ters yönündedir. B ve C levhaları arasındaki elektron alışverişi sona erince devreden hiçbir akım geçmez.

B ve C levhaları, büyük yüzeyli, levhalar arasındaki uzaklık az ve aralarındaki yalıtkan madde dielektrik özelliği iyi olan bir maddeden ise bu iki levha üzerinde oldukça çok miktarda elektrik yükü toplanabilir. Bir kondansatörün yük toplama yeteneğine o kondansatörün sığası veya kapasitesi denir ve C harfi ile gösterilir.

Soğutmada Kullanılan Kapasitörler (Kondansatörler)

Soğutma sistemlerinde kondansatör, başlıca iki amaca yönelik kullanılır :

1.İlk hareket kondansatörü:


İlk hareket kondansatörünün soğutma sistemindeki fonksiyonu çok önemlidir. Kompresör elektrik motoru, ilk harekete bu kondansatörle geçecektir. Bilindiği üzere soğutma sistemlerinde (kompresör tahrikinde) kullanılan elektrik motorları ana sargı ve yardımcı sargı olmak üzere iki ayrı bobin devresi taşırlar. 

Bunlardan yardımcı sargı elektrik motorunun yük altında kalkışını (ilk hareketini) kolaylaştırmak üzere tasarlanmış ve ana sargı ile 90º lik faz farkı oluşturacak şekilde konumlandırılmıştır. Sargılar arasındaki faz farkı, ilk hareket için gerekli olan kalkış momentini (torku) sağlar.

Bu şekilde, yani faz farkı yaratacak şekilde tasarlanmış bobin devresinde alternatif akımda kullanılan kondansatör (kapasitör) tek fazlı olan devre akımını iki fazlı duruma çevirir. Kondansatör her iki sargıda birden kullanılabilir. 

Eğer yalnız yardımcı sargı, yani ilk hareket sargısında kullanılıyorsa ilk hareket kondansatörü adını alır. İlk hareket kondansatörü motor devre kalkışında birkaç saniye devrede kalır ve kalkışı takiben röle veya merkezkaç anahtarla devreden çıkarılır. 

Soğutmadan kaynaklanan bir problem de motor yük altında sık sık devre kalkıyorsa veya ilk hareket sargısı uzun zaman devrede kalıyorsa kondansatör izolasyonu aşırı ısınarak patlar.

2.Daimî devre kondansatörü:

Eğer kondansatör sadece ana sargıda, yani daimî devrede görev yapan sargı üzerinde görev yapıyorsa, daimî devre kondansatörü adını alır. Soğutma sistemindeki fonksiyonu, ilk hareket kondansatörü ile ilk anda motorun kalkışına yardım etmesidir. 

Motor normal dönme momentine ulaşınca motorun güç faktörünü en iyi şekilde ayarlayarak aşırı akım geçmesine mâni olur. Daimî devre kondansatörü olmadan da motor çalışabilir, ancak motor çok fazla akım çeker.

Devre üzerinde kullanılan kondansatörler, devre gerilimine uygun gerilimde ve doğru kapasitede (sığada) kullanılmalıdır. Hiçbir zaman ilk hareket kapasitörü, daimî devre kapasitörü yerine kullanılamaz.

Soğutmada Kullanılan Kapasitörler (Kondansatörler)

KAPASİTÖR TİPLERİ

1. İlk hareket (start) kapasitörü
(Üzerinde akım depolayarak ilk hareket esnasında yardımcı sargıya fazla akım verilmesini, dolayısıyla motorun yüksek momentle kalkışını sağlar.)

2. Daimî (çalışma, run) kapasitör
(Ana ve yardımcı sargılar arasında faz farkı oluşturarak motorun daha düzenli çalışmasını sağlar.)

KAPASİTÖR ARIZALARININ SEBEPLERİ
1. Arızalı başlatma anahtarı (rölesi)
2. Aşırı motor yükü
3. Aşırı hizmet süresi (uzun zaman çalışma)
4. Kötü motor yatakları
5. Düşük hat voltajı
6. Yanlış kapasite değeri
7. Uygunsuz kapasitör voltaj değeri
8. Aşırı sıcaklık

KAPASİTÖR ARIZALARI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Kondansatörlerin güvenirlilik muayenesi avometrenin Ω kademesinde yapılır. Yapılan işlem esasta, ölçü aletinin içindeki pil voltajı ile, kondansatörün sızdırmazlığı kontrol edilir. Ayrıca akım depolama kabiliyetinin kontrolü ampermetre ile yapılmalıdır. Muayeneden önce kondansatörün, boş olduğundan emin olunmalıdır.

Gözle muayenede, kondansatörün arka tarafı şişmiş ise, genelde kondansatör arızalıdır.

KAPASİTÖR DEĞİŞİMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1. Kapasitör voltaj seviyesi sökülenden yüksek olabilir, fakat küçük olmamalı.
2. Mikrofarad seviyesi, sökülen kalkış kapasitörü değerinin ±%10 toleransı içinde olmalı.
3. Mikrofarad seviyesi, sökülen daimî kapasitör değerinin %10 fazlası olmalı.

Sonraki Yazılar
« Prev Post
Önceki Yazılar
Next Post »