Kompresörün iki temel fonksiyonu vardır:
1.Isı yükünü evaporatörden uzaklaştırmak.
2.Soğutkan basıncını alçak basınç düşük sıcaklıktan, yüksek basınç yüksek sıcaklığa çevirir.
Kompresör Motorunda Verim Kaybı Kompresörlerde verim kaybı aşağıdaki nedenlerden dolayı olabilir:
• Eğer sıvı soğutkan kompresöre girerse, verim düşecek ve kapasite ciddi biçimde etkilenecektir. Üstelik sıvı taşması fiziksel hasara, kapasitede eksikliğe yol açabilir.
• Kaçıran basma valfleri pompalama verimini düşürür ve karter basıncının hızlı artmasına sebep olur.
• Kaçıran emme valfleri, özellikle düşük sıcaklık uygulamalarında kompresör verimini ve kapasitesini ciddi olarak etkiler.
• Pistonlu kompresörlerde, gevşek pistonlar yanlarından aşırı akışkan akmasına ve sıkıştırma eksikliğine sebep olurlar. Aşınmış yataklar, pistonun sıkıştırma strokunda gerektiği kadar yukarı çıkmasını önler. Bu da, boşluk hacminin artması etkisini yaratır ve aşırı genleşmeye yol açar.
Kompresörün Aşırı Yüklenmesi
Kompresör yükünün anormal olarak yüksek veya düşük olması, yetersiz çalışmanın bir göstergesidir. Aşağıdaki nedenlerden dolayı kompresör aşırı yüklenebilir.
• Gevşek pistonlar, emme valfinin yetersiz çalışması veya aşırı boşluk hacmi gibi mekanik problemler çoğunlukla kompresör yükünde azalmaya yol açarlar.
• Sistemdeki pisliklerden dolayı, emme hücresinin veya giriş filtresi tıkanabilir. Emme stroku sonunda silindirlerdeki gerçek basıncın emme manometresinin gösterdiği emme hattı basıncından çok daha düşük olmasıdır. Eğer böyleyse, kompresör yükü de anormal şekilde düşük olacaktır.
• Boşaltma valfinin yetersiz çalışması, valf plakasındaki ağızların kısmen tıkanık olması ve pistonların sıkı olması yüksek kompresör yükü demektir.
• Aşırı yük veya başka bir problemin yarattığı anormal ölçüde yüksek emme sıcaklıkları aşırı kompresör yüküne yol açar.
• Kondenserle ilgili problemlerden kaynaklanan anormal şekilde yüksek yoğuşma sıcaklıkları da aşırı kompresör yüküne yol açar.
• Düşük voltaj kompresörün fazla yüklenmesine yol açar.
Kompresör Gürültülü Çalışması
Bu durum, çoğunlukla bir problemin varlığını gösterir. Kompresörün dışında anormal bir durum veya kompresörün kendi içinde zarar veren veya kötü şekilde aşınmış bir parça olabilir. Kompresörü değiştirmeden önce şu olasılıklar kontrol edilmelidir.
-Sıvı taşması
Kompresöre yalnız kızgın buharın girdiğinden emin olunuz.
-Yağ taşması
Yağ evaporatörde veya emme hattında takılmıştır ve aralıklarla kütleler halinde kompresöre geri geliyordur.
-Kompresör montajında hatalı ayarlar
Kompresörün mekanik aksamlarından veya iç kaynaklardan gelen sesler aşağıdakilerden biri olabilir.
-Yetersiz yağlama
Yağ seviyesi, tüm yatakların yeterince yağlanmasına yetmeyecek kadar düşük olabilir. Yağ giriş çıkış ağızları, partiküller veya nem, dolayısıyla çevrime giren yağ, sistemdeki asit tarafından tıkanabilir.
-Aşırı yağ seviyesi
Yağ seviyesi, aşırı yağ pompalamasına veya yağın taşmasına sebep olacak kadar yüksek olabilir.
-Sıkı piston veya yatak
Sıkı bir piston veya yatak diğer yatağın vuruntu yapmasına neden olabilir. Kompresör pistonlarındaki veya yataklarındaki sıkılık, sistemdeki nemin yarattığı asitin etkisiyle bakır kaplaması nedeniyle olabilir.
-Gevşek yataklar
Gevşek bir piston kolu, piston pimi veya ana yatak, doğal olarak aşırı ses yapacaktır.
-Kırık valfler
Kırık bir emme ve boşaltma valfi, bir pistonun tepesinde kalabilir ve her kompresör strokunun sonunda valf plakasına çarpabilir. Piston kafasına yapışan talaşlar, curuflar veya başka yabancı maddeler de aynı sonuca yol açabilir.
-Gevşek rotor veya eksantrik
Hermetik kompresörlerde mil üzerinde gevşek bir rotor, kamanın kama yatağında oynamasına dolayısıyla gürültülü çalışmasına sebep olur.
-Titreşim yapan boşaltma valfleri
Bazı kompresörler, belli koşullar altında özellikle düşük emme basıncında, sıkıştırma strokundaki boşaltma lamının veya diskinin titreşmesinin neden olduğu doğal bir ses çıkarabilir. Bu durum hasara neden olmaz.
-Gaz vuruntusu
Belli şartlar altında ses, evaporatörden, kondenserden veya emme hattından gelebilir. Emme hattından veya boşaltma borusundan artarak gelen bir vuruntu ve/veya ıslık sesi şeklinde ortaya çıkabilir. Aslında, mekanik bir vuruntu değil de, soğutma hatlarının boyut ve uzunluğu, dirsek sayısı ve diğer faktörlerle bağlantılı belli olayla birleşen, aralıklı emme ve sıkıştırma stroklarının sebep olduğu hafif darbe etkisi olabilir.
Kompresöre yalnız kızgın buharın girdiğinden emin olunuz.
-Yağ taşması
Yağ evaporatörde veya emme hattında takılmıştır ve aralıklarla kütleler halinde kompresöre geri geliyordur.
-Kompresör montajında hatalı ayarlar
Kompresörden Gelen Sesler
Kompresörün mekanik aksamlarından veya iç kaynaklardan gelen sesler aşağıdakilerden biri olabilir.
-Yetersiz yağlama
Yağ seviyesi, tüm yatakların yeterince yağlanmasına yetmeyecek kadar düşük olabilir. Yağ giriş çıkış ağızları, partiküller veya nem, dolayısıyla çevrime giren yağ, sistemdeki asit tarafından tıkanabilir.
-Aşırı yağ seviyesi
Yağ seviyesi, aşırı yağ pompalamasına veya yağın taşmasına sebep olacak kadar yüksek olabilir.
-Sıkı piston veya yatak
Sıkı bir piston veya yatak diğer yatağın vuruntu yapmasına neden olabilir. Kompresör pistonlarındaki veya yataklarındaki sıkılık, sistemdeki nemin yarattığı asitin etkisiyle bakır kaplaması nedeniyle olabilir.
-Gevşek yataklar
Gevşek bir piston kolu, piston pimi veya ana yatak, doğal olarak aşırı ses yapacaktır.
-Kırık valfler
Kırık bir emme ve boşaltma valfi, bir pistonun tepesinde kalabilir ve her kompresör strokunun sonunda valf plakasına çarpabilir. Piston kafasına yapışan talaşlar, curuflar veya başka yabancı maddeler de aynı sonuca yol açabilir.
-Gevşek rotor veya eksantrik
Hermetik kompresörlerde mil üzerinde gevşek bir rotor, kamanın kama yatağında oynamasına dolayısıyla gürültülü çalışmasına sebep olur.
-Titreşim yapan boşaltma valfleri
Bazı kompresörler, belli koşullar altında özellikle düşük emme basıncında, sıkıştırma strokundaki boşaltma lamının veya diskinin titreşmesinin neden olduğu doğal bir ses çıkarabilir. Bu durum hasara neden olmaz.
-Gaz vuruntusu
Belli şartlar altında ses, evaporatörden, kondenserden veya emme hattından gelebilir. Emme hattından veya boşaltma borusundan artarak gelen bir vuruntu ve/veya ıslık sesi şeklinde ortaya çıkabilir. Aslında, mekanik bir vuruntu değil de, soğutma hatlarının boyut ve uzunluğu, dirsek sayısı ve diğer faktörlerle bağlantılı belli olayla birleşen, aralıklı emme ve sıkıştırma stroklarının sebep olduğu hafif darbe etkisi olabilir.
Genel Kompresör Arızaları ve Nedenleri
-Açık kontaktör kontakları
-Aşırı yük kesicinin (termiğin) takılı kalması
-Hatalı elektrik bağlantısı
b. Kompresör çalışmıyor - cızırtı var - devreler aşırı yüklü
-Hatalı elektrik bağlantısı
-Voltaj düşük
-İlk hareket kondansatörünün yanması veya yanlış kapasitede kondansatör
-Çalışma kondansatörünün yanması veya yanlış kapasitede kondansatör
-Yüksek basma basıncı
-Kompresörün yanması
c. Kompresör çalışıyor fakat termik, kompresörün çalışması esnasında atıyor
-Termik doğru güç için seçilmemiş olabilir
-Yük fazladır. Örneğin, buharlaşma sıcaklığı yüksektir
-Şebeke voltajı çok yüksek olabilir
-Kondenserin ısı atma kabiliyeti azalmıştır
-Fan, fan motoru arızalı
-Kondenser kirli
d. Kompresör çalışıyor, ilk hareket kondansatörü devreden çıkmıyor
-Hatalı elektrik bağlantısı
-Düşük voltaj
-İlk hareket kondansatörünün yanması veya yanlış kapasitede kondansatör
-Çalışma kondansatörünün yanması veya yanlış kapasitede kondansatör Yüksek basma basıncı
-Kılcalda çap daralması veya tıkanıklık
-Kompresör arızalı
e. Kompresör sürekli çalışıyor fakat soğutma yapmıyor
-Kompresör valfleri arızalı
-Soğutkan eksikliği
-Sistemde hava veya nem
-İç serpantin kirli
-İç serpantin hava filtresi kirli
-Soğutkan dolaşım sistemi tıkalı
f. Kompresör çalışıyor ve çok fazla soğutma var
-Termostat arızası
-Termostatın yerleşim yeri hatalı
g. Kompresöre sıvı soğutucu akışkan akıyor
-Genleşme elemanı (kılcal) arızalı
-Soğutkan fazlalığı
-Sistem basıncının yükselmesi
-İç serpantin kirli
-İç serpantin hava filtresi kirli
-İç serpantin fanı veya fan motoru arızalı
h. Kompresör sürekli çalışıyor fakat ısıtma yapmıyor
-Soğutkan azlığı
-Kompresör valfleri arızalı
-Dört yollu vana veya bobini arızalı olabilir.
ı. Kompresör sürekli çalışıyor ve çok fazla ısıtma var
-Termostat arızası
-Termostatın konumu hatalı
j. Kompresör kısa fasılalarla çalışıyor
-Yüksek basınç kontrol limitlerine çok yakın
-Normal çalışma, yalnız çok sık durma ve tekrar çalışma
-Arızalı kontrol elemanını değiştirin
-Sıvı hattı selonoid vanası kaçırıyor
-Vana kapalı iken ses çıkarabilir. Sıvı hattında vananın her iki tarafında ısı farkı var
-Tamir edin veya değiştirin
-Evaporatör kirlenmiş veya buzlanmış
-Hava akımı düşük
-Genleşme elemanı (kılcal) arızalı
-Soğutkan fazlalığı
-Sistem basıncının yükselmesi
-İç serpantin kirli
-İç serpantin hava filtresi kirli
-İç serpantin fanı veya fan motoru arızalı
h. Kompresör sürekli çalışıyor fakat ısıtma yapmıyor
-Soğutkan azlığı
-Kompresör valfleri arızalı
-Dört yollu vana veya bobini arızalı olabilir.
ı. Kompresör sürekli çalışıyor ve çok fazla ısıtma var
-Termostat arızası
-Termostatın konumu hatalı
j. Kompresör kısa fasılalarla çalışıyor
-Yüksek basınç kontrol limitlerine çok yakın
-Normal çalışma, yalnız çok sık durma ve tekrar çalışma
-Arızalı kontrol elemanını değiştirin
-Sıvı hattı selonoid vanası kaçırıyor
-Vana kapalı iken ses çıkarabilir. Sıvı hattında vananın her iki tarafında ısı farkı var
-Tamir edin veya değiştirin
-Evaporatör kirlenmiş veya buzlanmış
-Hava akımı düşük
a. Hava filtreleri kirli
b.Fan veya fan motoru arızalı
-Evaporatörü temizle veya buzunu çözün. Filtreleri ve fan motorunu kontrol edin
-Sıvılaşma iyi değil
-Çok yüksek çıkış basıncı
-Kondenserde arıza olup olmadığını kontrol edin
-Aşırı soğutkan şarjı veya sıvılaşmayan gaz (hava) bulunması
-Yüksek çıkış basıncı
-Fazla soğutkanı boşaltın ve sıvılaşmayan gazları (havayı) tahliye edin
-Sistemde soğutkan azlığı
-Normal çalışma, yalnız alçak basınç kontrolü altında çok sık durma ve tekrar çalışma
-Soğutkan kaçağını onarın ve sisteme soğutkan şarjı yapın
-Sıvı hattı pislik toplayıcı (drayer) dolu
-Emiş basıncı çok düşük ve pislik toplayıcıda buğulanma
-Pislik toplayıcıyı değiştirin
-Arızalı motor
-Motor süratle çalışıyor ve duruyor
-Arızalı motoru tamir edin veya değiştirin
-Kondenserin çalışması hatalı
-Kondenserde hava akışı azalmış
-Kondenseri temizleyin
-Fan motorunu kontrol edin
k. Kompresör devamlı çalışıyor
-Motor yol verici (kontaktör) devresindeki elektrik kontrolünde yapışmış kontaklar
-Klimatize edilen ortamda düşük sıcaklık
-Kontaktörü kontrol edin. Onarın veya değiştirin
-Soğutkan eksikliği
-Kaçağı onarın ve sisteme soğutkan şarjı yapın
-Soğutkan fazla
-Yüksek çıkış basıncı
-Fazlalığı boşaltın
-Kompresör supaplarında kaçak
-Kompresör sesli çalışıyor. Anormal düşük çıkış basıncında veya anormal yüksek emiş basıncında çalışıyor
-Kompresörü onarın veya değiştirin
-Selonoid vana açık durumda sıkışmış
-Klimatize edilen ortam çok soğuk
-Vanayı tamir edin veya değiştirin
l. Fan motoru
-Çalışmıyor
-Elektrik bağlantı hatası veya gevşeklik
-Aşırı yük kesicisi (termik) arızalı
-Çalışmıyor - yandı - aşırı yükte kesiyor
-Çalıştırma kondansatörü yanık veya yanlış kapasite
-Fan motoru arızalı
-Çalışıyor - aşırı yük
-Voltaj düşük - Motor aşırı yüklendi- Aşırı yük kesicisi (termik) arızalı- Fan motoru arızalı
Kompresör Değişiminde Dikkat edilmesi Gerekenler
a. Aşağıdaki işlemler yapılırken sistemde kesinlikle elektrik olmamalıdır.
b. Kompresörü sökmeden önce cihaz içindeki soğutkanını geri toplama cihazıyla toplayınız.
c. Kompresörü sökerken bir yandan emme vanasından 1-2 kg/cm² (1-2 Bar) basınçlı azot gazını cihaza verirken diğer yandan emme ve basma borularını ısıtarak çıkarınız.
d. Arızalı kompresörün emme ve basma boru ağızlarını pinçleyerek kapatınız.
Kompresörü takmadan önce
a. İlk kompresörün arızalanma nedenlerini bulunuz. Yeni takacağınız kompresörün arızalanmaması için gerekli onarımları yapınız, önlemleri alınız.
Kompresörü takarken
a. Kompresör söküldükten sonra dış ünitede boşta kalan emme ve basma borusu arasına uygun bakır boru bağlantısı yapınız.
b. Aşağıdaki işlemler yapılırken 4 yollu vananın enerjilenmiş olması gerekir.
c. R11 (freon 11) soğutkanını emme vanasından cihazın içine veriniz. 5 (beş) dakika bekleyiniz.
d. R11 soğutkanını cihaza verdikten sonra bu gazı sistemde sürüklemek için azot veya karbondioksit gazını 30 kg/cm² (30 Bar) kadar basınçla cihaz içine basınız.
e. R11 soğutkanını tekrar basma vanasından cihazın içine veriniz. 5 (beş) dakika bekleyiniz.
f. R11 soğutkanını cihaza verdikten sonra azot veya karbondioksit gazını basma vanasından 30 kg/cm² (30 bar) kadar basınçla cihaz içine basınız.
g. Yukarıdaki işlemleri en az 3 (üç) kez tekrarlayınız.
h. Kompresör sargıları yanmış, kavrulmuş olan veya kompresör mekaniğinde arıza olan cihazların içinde bozulmuş yağ, bobin verniği gibi sisteme zararlı maddeler olacağından dış ünite temizliğiyle beraber iç ünite ve bakır boru tesisatı mutlaka R11, azot veya karbondioksit gazlarıyla temizlenmelidir.
i. Dış ünite, iç ünite ve bakır boru tesisatı R11 soğutkanı, azot veya karbondioksit gazı ile temizlendikten sonra dış ünitede yapılan emme-basma borusu arasındaki bağlantıyı sökünüz. Kompresörü yerine oturtunuz ve emme vanasından 1-2 kg/cm² (1-2 Bar) basınçlı azot gazı geçirerek bakır boruları kaynatınız.
Azot gazı bakır boru içinde oluşabilecek oksitlenmeyi önler. Kaynak işleminin düzgün ve sorunsuz olması için aşağıdaki işlemleri adım adım yapınız.
j. Sisteme pislik, cüruf ve atıkların kaçmasını önlemek için özen gösteriniz.
k. Sistemin içine kaynak cürufu kaçma riski açısından fazla kaynak çubuğu kullanımından ve aşırı hararet altında kaynak yapmaktan kaçınınız.
l. Isıyı soğurmak için ıslak bez veya benzeri malzemeler kullanacaksanız, sisteme nem kaçmaması için özen gösteriniz.
m. Kaynak noktalarını, borunun iç yüzeyinde oksitlenme oluşmaması için gereğinden fazla ısıtmayınız. Oksijen kaynağı esnasında bakır boruların içinden azot gazı geçiriniz.
n. Kaynak işlemi bittikten sonra emme vanasından 25 kg/cm² (25 Bar) kadar basınçla azot veya karbondioksit gazı vererek cihaz içinde meydana gelebilecek bakır oksit cüruflarını dışarı atınız.
o. İç-Dış ünite bakır boru (ara tesisat) bağlantılarını yapınız. Emme vanasından azot veya karbondioksit gazını 25 kg/cm² (25 Bar) basınçla geçirerek, basma vanasından dışarı atınız.
p. Emme vanasından soğutkan vererek diğer vanadan çıktığını gözleyiniz.
q. Kompresörü çalıştırmadan önce elektrik sistemini kontrol ediniz. Elektrik devresi bağlantılarının doğru yapıldığından emin olunuz.
r. Kompresörün montaj işlemi tamamlandıktan ve bütün elektrik bağlantı kontrolleri yapıldıktan sonra, sisteme 25 kg/cm2 (25 Bar) basınçlı azot veya karbondioksit gazı geçirerek, sistem kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz. Sistemde kaçak olmadığından emin olduktan sonra, gazı dışarı atınız.
s. Cihazı 8,5 m3/h’lik vakum pompasıyla vakum ediniz. Vakum işlemini aşağıda açıklandığı gibi yapınız.
i. Vakum pompası, manometre ve soğutkanını hazırlayınız. Sistemin içine 50 PSI basınçlı soğutkanı veriniz. Soğutkanın sisteme yayılması ve nemi soğurması için 5 (beş) dakika bekleyiniz. 8,5 m3/h’lik vakum pompasını çalıştırınız ve vakum basınç değeri –20 PSI (sıfırın altında) değerine ulaşıncaya kadar vakum ediniz.
ii. (a) maddesindeki işlemleri tekrarlayınız.
iii. (a) maddesindeki işlemleri bir kez daha tekrarlayınız. 8,5 m3/h’lik vakum pompası ile vakum basınç değeri –30 PSI (sıfırın altında) değerine ulaşıncaya kadar aşağıdaki sürelerde vakum ediniz.
18.000-28.000 BTU/h : 40 dakika
28.000-48.000 BTU/h : 60 dakika
48.000-66.000 BTU/h : 70 dakika
66.000-88.000 BTU/h : 100 dakika